اغلب بیماری های شایع چشمی در کودکان در همان زمان قابل تشخیص و پیشگیری ست .همانطور که می دانید چشم ها از مهم ترین اجزای بدن هستند که نقش بسزایی در کشف و شناساندن محیط پیرامون انسان ها دارند. بنابراین توجه به نکات بهداشتی و مراجعه منظم به چشم پزشک برای معاینه چشم از ملزومات پیشگیری ابتلا به بیماری های شایع چشمی ست.
علاوه بر آن ،نوزادانی که تولد زودرس داشته اند ،در برخی موارد بیشتر از سایرین دچار بیماری های چشمی چون آب مروارید،افزایش فشار چشم ها ،گلوکوم (آب سیاه ) ، انحطاط ماکولای چشم ، کدر بودن عدسی ،مشکلات مربوط به بخش عصبی و مغز که در نهایت باعث ایجاد اختلال در دید کودک می شود ،خواهند شد. شایان ذکر است که استفاده از تمام توانایی های بینایی در بدو تولد مانند دیگر مهارت ها مانند صحبت کردن ،راه رفتن و غذا خوردن امکان پذیر نیست و یک کودک به مرور زمان می آموزد که باید چطور ببیند .به بیان دیگر توانایی متمرکز نگه داشتن چشم ها ، حرکت ،به طور همزمان استفاده از هر دو مهارتیست که نوزاد از بدو تولد به مرور زمان آن ها را می آموزد . بنابراین عارضه های چشمی در کودکان به تاخیر در رشد آن ها منجر خواهد شد . چرا که بخش بینایی در هر کودکی ،قبل از سایر قسمت ها شروع به برقراری تعامل ،ارسال اطلاعات و یادگیری برای رشد وی می شود .
از جمله شایع ترین بیماری چشمی در کودکان آب سیاه (گلوکوم ) ، تنبلی چشم و انسداد مجرای اشکی در نوزادان را می توان نام برد که اکنون در این مقاله قصد داریم به بررسی ، راه های پیشگیری و درمان آن ها بپردازیم.
فهرست مطالب
آب سیاه در کودکان چیست؟ (گلوکوم)
آب سیاه چشم یا گلوکوم وضعیتی ست که در آن عصب بینایی چشم آسیب می بیند .به مرور زمان وضعیت بینایی بدتر شده و در صورت عدم مراجعه به پزشک متخصص و اقدام به درمان ،فرد بینایی خود را از دست می دهد . آب سیاه (گلوکوم ) در اغلب موارد به دلیل افزایش فشار داخلی چشم است . بنابراین معاینات منظم چشم به طور برنامه ریزی شده به پزشکان کمک می کند تا در صورت وجود علائم مرتبط با گلوکوم،آن را تشخیص و درمان را فورا شروع کنند .
گلوکوم یا آب سیاه به دو صورت است :
- گلوکوم با زاویه بسته (حاد)
- گلوکوم با زاویه باز اولیه
به طور معمول یک چشم سالم،مایع شفاف یا اشک تولید می کند که به آرامی از چشم خارج می شود . در یک فرد مبتلا به گلوکوم چشم معمولا یا خیلی سریع مایع اشکی را تولید می کند یا اشک خیلی آهسته از چشم خارج می شود . این مسئله سبب افزایش فشار در چشم می شود که در نهایت منجر به آسیب عصب بینایی و مشکلات بینایی می شود .
گلوکوم می تواند توانایی دیدن را به مراتب درچار اختلال کرده و یا در نهایت منجر به نابینایی کامل در فرد شود.از آنجائیکه عصب بینایی وظیفه انتقال سیگنال ها به مغز را داردو به ما امکان دیدن می دهد در اثر بیماری گلوکوم آسیب دیده و در نهایت فرد در بینایی دچار مشکل می شود .
ازدست دادن قدرت بینایی در کودکانی که مبتلا به آب سیاه هستند سریع تر از افراد بزرگسال اتفاق می افتد،بنابراین پس از تشخیص گلوکوم،بهتراست هر چه سریع تر اقدام به درمان کنید.
گاهی اوقات تشخیص گلوکوم در بدو تولد امکان پذیر است و در برخی موارد بلافاصله در بدو تولد ظاهر نمی شود و با رشد کودک ،این بیماری نیز توسعه پیدا می کند .
علاوه بر آن ،پزشکان ابتلا به گلوکوم را با توجه به غیر عادی به نظر رسیدن شکل چشم یا اندازه آن تشخیص می دهند . برای مثال موارد زیر نیز می تواند از نشانه های ابتلا به آب سیاه در نوزادان باشد .
- چشم های بیش از حد درشت
- چشم های کدر
- تولید اشک زیاد به توسط چشم در زمان های عادی به غیر از گریه کردن
- قرمزی در بخش سفیدی چشم (صلبیه چشم)
- حساسیت به نور
- پلک زدن زیاد
علاوه بر تمامی مواردی که تا به حال درباره آب سیاه در کودکان اشاره کردیم،ابتلا به گلوکوم در کودکان می تواند بدون بروز هیچ علائمی باشد .به همین دلیل متخصصان چشم همواره توصیه می کنند که معاینه چشم کودکان می بایست به طور منظم و برنامه ریزی شده باشد .
آیا ابتلا به گلوکوم مادرزادی است ؟
پاسخ به این پرسش که آیا گلوکوم مادرزادی است یا دلایل دیگری نیز در ابتلا به این بیماری تاثیر گذارست،می تواند بر موارد مختلفی دلالت داشته باشد. مانند :
- تغییر جهش در ژنتیک (DNA) کودک
- آسیب دیدن چشم ها
- جراحی چشم
- مصرف برخی دارو ها (استروئید)
تنبلی چشم (آمبلیوپی) چیست ؟
اغلب کودکان مبتلا به تنبلی چشم از مشکلات بینایی شکایتی نمی کنند . در واقع تنبلی چشم به گونه ایست که بینایی یکی از چشم ها آن طور که انتظار می رود ،رشد نمی کند.بنابراین بدون طی کردن مراحل درمان ،مغز در چنین شرایطی به تصویری که از چشم ضعیف تر می گیرد ،عادت کرده و مشکلات به وجود آمده در بینایی ،دائمی می شوند . تنبلی چشم در کودکان معمولا در سنین شش تا نه سالگی آغاز می شود .
شناسایی و درمان آن قبل از هفت سالگی بهترین زمان برای درمان و اصلاح کامل تنبلی چشم در کودکان است.
علائم تنبلی چشم چیست ؟
برخی از علائم رایج در تنبلی چشم را می توان به صورت خلاصه چنین شرح داد :
- وجود مشکل در تشخیص نزدیک بودن یا دور بودن اجسام (درک عمق اشیا)
- قرار گرفتن چشم ها در جهت های مختلف ،بدین معنی که یکی از چشم ها ممکن است به بالا ،پایین ،داخل و یا خارج بچرخد در حالیکه چشم دیگر به جلو نگاه می کند .
- کج شدن سر
با این وجود تشخیص علت تنبلی چشم از همان ابتدا توسط چشم پزشک ساده به نظر نمی رسد زیرا تشخیص انحراف چشم از بیماری آمبلیوپی واقعی در نوزادان کار دشواریست.
بنابراین علت آن می تواند شامل یکی از موارد زیر باشد :
- عیوب انکساری:ممکن است یکی از چشم ها قدرت تمرکز بهتری نسبت به دیگری داشته باشد و چشم دیگر نزدیک بین ،دوربین و یا آستیگماتیسم (کژبینی) باشد .هنگامی که مغز شما هم تصویر تار و هم تصویر واضح دریافت کند ،شروع به نادیده گرفتن تصویر تار می کند .اگر این مورد برای طولانی مدت ادامه پیدا کند ،بینایی در چشمی که دچار تاری دید است ،افت خواهد کرد .
- استرابیسم (لوچی) :در این حالت ،چشم ها در حالت ناهمگونی نسبت به یکدیگر قرار می گیرند.بدین معنی که چشم ها در وضعیتی که باید قرار داشته باشند ،نیستند. افرادی که مبتلا به استرابیسم چشمی هستند نمی توانند روی یک تصویر متمرکز بمانند بنابراین ممکن است یک تصویر را به شکل مضاعف و درحالیکه مغز با ترکیب تصاویر دریافت کرده آن هارا به صورت سه بعدی ببیند . در این حالت مغز به مرور زمان تصویری که هم تراز نیست را به مرور زمان نادیده می گیرد.
- بیماری هایی چون فلج مغزی ،آب مروارید،عقب افتادگی مغزی،تومور مغزی و هیدروسفالی :همانطور که می دانید مجموعا شش عضله در چشم برای کنترل حرکات به سمت راست ،چپ ،بالا و پایین قرار دارد و نقش مغز در مدیریت بهره برداری درست ازین شش عضله بسیار حائز اهمیت است. به همین دلیل کودکانی که مبتلا به بیماری های مرتبط با مغز مانند فلج مغزی،تومور ،عقب افتادگی و … هستند،تنبلی چشم نیز می تواند از دیگر عوارض ابتلا به چنین بیماری هایی در کودک باشد.
همچنین گاهی اوقات ،تولد نوزاد نارس ،وزن کم و غیر استاندارد نوزاد در بدو تولد، سابقه بیماری های چشمی یا آمبلیوپی نیز می تواند از دیگر عوامل رایج در تنبلی چشم کودکان باشد .
درنتیجه،همواره توصیه می شود همه ی کودکان می بایست قبل از رفتن به مدرسه می بایست تست بینایی سنجی را انجام بدهند تا مطمئن شوند :
- هیچ مانعی برای ورود نور به چشم وجود ندارد
- هر دو چشم به یک اندازه و خوب می بینند
- حرکت هر دو چشم بدون اشکال است
علاوه بر آن، توصیه می شود اگر احساس می کنید مسئله ای غیر عادی در مورد بینایی فرزندتان وجود دارد ،هر چه سریع تر به پزشک متخصص چشم مراجعه کرده و از او مشورت بخواهید . برخی از متخصصان چشم توصیه می کنند که از شش ماهگی به بعد ،هرسال تست بینایی سنجی رو انجام دهد .
درمان تنبلی چشم چقدر طول می کشد ؟
شروع درمان تنبلی چشم (آمبلیوپی ) در اسرع وقت بسیار مهم است . بسته به تشخیص پزشک درابتدای امر ممکن است با تجویز عینک ،ایجاد تغییر در موقعیت عضلات مشکل دار و نامتعادل چشم ،برداشتن و یا جدا کردن کاتاراکت همراه باشد . همچنین دسترسی به عضلات هدف برای جراحی ،بستگی به ضعف عضلات و جهت چرخیدن چشم ها دارد .
اما بیشتر کودکان مبتلا به آمبلیوپی،با تشخیص پزشک چشم نیاز به استفاده از عینک دارند تا بتوانند تمرکز چشمان خود را بهبود ببخشند و در برخی موارد به جراحی بر روی چشم می انجامد با این وجود همواره درمورد نوزادان درمان هر چه سریع تر ،توصیه می شود چرا که با گذر زمان و تثبیت شدن دیدن طبیعی در کودک ،به مرور دچار دوبینی می شود .علاوه بر آن انحراف چشم ها و عدم توانایی در متمرکز نگه داشتن چشم ها سبب کاهش اعتماد به نفس کودک از حضور در جمع و ارتباط برقرار کردن با دیگران می شود .
انسداد مجرای اشکی در کودکان به چه صورت است ؟
انسداد مجرای اشکی در کودکان یکی از موارد شایعی ست که برخی نوزادان گاها در بدو تولد با آن متولد می شوند و تا زمان هشت الی نه ماهگی نوزادان در نود درصد مواد ،به صورت خودکار بهبود می یابد .در غیر اینصورت با مراجعه به پزشک چشم به کمک میل زدن (سونداژ) در مجرای اشکی بهبود خواهد یافت .
زمانی که مجرای اشکی چشم مسدود شود ، علائمی چون جمع شدن مدام اشک در چشم ها در زمان گریه نکردن و ترشح مایع مخاطی شکل و تجمع آن بر روی مژه ها و لبه پلک ها را به همراه دارد .در چنین شرایطی توصیه می شود با پارچه ی تمیز،لطیف و مرطوب،چشم های کودک خود را هرچند وقت یکبار تمیزکنید .
نتیجه گیری
سلامت ماندن چشم ها ،نقش مهمی در زندگی ما دارد .بیشتر مردم برای دیدن و درک دنیای اطراف به چشمان خود تکیه می کنند . با این وجود ابتلا به برخی از بیماری های چشمی می توانند سبب از دست دادن بینایی افراد شود .بنابراین شناسایی و درمان آن ها در اسرع وقت از اهمیت بسیاری برخوردار است .
همانطور که حفظ سلامت بدن مهم است ،حفظ سلامت چشم ها نیز امری ضروریست!
